Türkiye ile KKTC arasında imzalanan ‘Ekonomik ve Mali İşbirliği Protokolü’ dün Ankara’da imzalandı. Geçmiş 3 yıllık dönemde KKTC’ye 2 milyar 580 milyon TL katkı yapan Türkiye, önümüzdeki 3 yıllık sürede bu katkıyı 3 milyar 300 milyon TL’ye yükseltiyor.
Ancak, yardımların büyük bir kısmı yatırımlarda kullanılacak. KIBRIS’ın, Maliye Bakanı Ersin Tatar’dan elde ettiği bilgilere göre; cari bütçeye 2012’de 350 milyon TL katkı yapılırken, 2013’te bu rakam 300 milyona, 2014’te 285 milyona, 2015’te ise 250 milyona düşecek. KKTC hükümeti, emekliye ayrılan personel sayısının ancak yüzde 25’i kadar istihdam yapabilecek. Gelecek yıl kamuya yapılacak istihdam toplamı ise sadece 300 kişi ile sınırlı kalacak.
KKTC’nin elektriği, Türkiye elektrik sistemine bağlanacağı için, buradaki dağıtım ve tahsilat da özelleştirilecek. Elektrik Kurumu’nun adı kalacak, ancak yapılacak değişikliklerle kurum özelleştirilmiş sayılacak.
Protokol gereğince Telekomünikasyon Dairesi de özelleştirilecek.
Haspolat’tan, Girne’ye yol
İmzalanan protokol, yol yapımlarını da kapsıyor. Bunlardan bir tanesi, Haspolat yakınlarından, YDÜ istikametine doğru, Girne ana yoluna bağlanmasını içeriyor. Bu şekilde Ercan’dan gelen turistlerin, Lefkoşa içine girmeden, daha kısa yoldan Girne’ye ulaşması amaçlanıyor.
Proje için 50 milyon TL dolayında bir harcama öngörülüyor.
Bir diğer önemli yol projesi ise Girne girişinde, Ramadan Cemil İşletmeleri yakınlarından, Çatalköy’e ulaşım sağlanmasını amaçlıyor ve bunun için de yüklü miktarda bir yatırım öngörülüyor.
Mesleki okullar Dumplupınar’a taşınacak
İki ülke arasında imzalanan ekonomik protokol gereğince, tüm mesleki okullar Lefkoşa’nın Dumlupınar bölgesinde yeni inşa edilecek okullara taşınacak. Bunun için de yaklaşık 10 milyon TL tutarında bir harcama yapılması öngörülüyor.
Uluslararası bir anlaşma
Protokol, Kalkınma Bankası’nın yanı sıra, Türkiye Kamu Bankaları’nın da KKTC’de kredi vermesine olanak sağlıyor. Ancak bunun için de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) onayı gerekiyor.
TBMM’nin onaylayacağı bir anlaşma ise, iki devlet arasında imzalanan bir uluslararası anlaşma niteliğini taşıyor.
Başbakan Küçük memnun
TC Başbakanlık Genel Merkezi’nde dün saat 16.15 sıralarında tamamlanan görüşmelerin ardından düzenlenen törende protokole Başbakan İrsen Küçük ile Türkiye'nin Kıbrıs İşlerinden Sorumlu Başbakan Yardımcısı Beşir Atalay imza koydu.
Protokol imza töreninde KKTC ve TC teknik heyetleri de hazır bulundu.
Başbakan İrsen Küçük protokol imza töreninden önce yaptığı konuşmada, Türkiye'nin Kıbrıs İşlerinden Sorumlu Başbakan Yardımcısı Beşir Atalay'ın ağzından KKTC devletini desteklemeye devam edeceğini duymaktan mutlu olduğunu söyledi.
Küçük, uzun bir süredir programla ilgili çalışma yapıldığını anlatarak, 2013-2015 yeni programının farkının Türkiye Cumhuriyeti’nin bürokratlarının katkılarıyla KKTC bakanlarıyla teknik heyetleri tarafından hazırlanmış olması olduğuna işaret etti.
İrsen Küçük, programın temelinin Kıbrıs Türk halkının refah seviyesinin yükseltilmesi, bu yönde güvenilebilir bir şekilde çalışmaların sürdürülmesi ve reel sektörün yatırımlarının öne çıkması olduğunu ifade etti.
Başbakan Küçük, “Daha çok KKTC’nin kalkınması, işsizliğin azalması, hayat seviyesinin yükselmesi, daha güvenilir bir ortamın oluşturulması hedefleniyor, protokolle reel sektöre yüzde 50 artışı öngörüyoruz” dedi.
“Tatmin edici bir protokolü ortaya çıkardık” diyen Başbakan, protokolün hayırlı olması dileğinde bulundu.
Atalay: KKTC halkı hazırladı
Türkiye’nin Kıbrıs İşlerinden Sorumlu Başbakan Yardımcısı Beşir Atalay da, KKTC tarafından yaklaşık bir yıldır çalışmaları sürdürülen ve teknik heyetlerin nihai şeklini verdiği 3 yıllık programın imzalandığını söyledi.
Atalay, Kıbrıs Türk halkının refah seviyesini yükseltmek, sürdürülebilir bir ekonomiye kavuşmasını sağlamak amacıyla hazırlanan protokolde, KKTC’ye yapılan mali yardım miktarının 2 milyar 584 milyon TL’den, 3 milyar TL’ye çıkarıldığını, kamu bankalarını sağlıklı bir yapıya kavuşturmak için ise 300 milyon ek katkı koymayı taahhüt ettiklerini belirtti.
KKTC’de geçmiş yıllara oranla kamu ve özel sektörde önemli aşamalar kaydedildiğine dikkat çeken Atalay, böylelikle dünyada yaşanan küresel ekonomik krizin etkilerinin KKTC’de düşürüldüğünü belirtti.
KKTC’de 2008-2009 yılları arasında reel küçülme yaşanırken, 2010-2012 döneminde ise reel büyüme yaşandığını vurgulayan Atalay, KKTC hükümetine teşekkür etti.
Protokolle Sosyal Güvenlik, Özelleştirme, Kamu Yönetimi, Finans ve Borç Yönetimi gibi konuların düzenlendiğini ifade eden Atalay, geçmiş yıllarda uygulanan ekonomik programlarla turizm ve yüksek öğretimde çarpıcı gelişmeler yaşandığına işaret etti.
Atalay, Ercan Havalimanı İşletme hakkı devri ihalesinin tamamlandığını da anımsatarak, yeni protokolle,
güçlü bir KKTC için çalışıldığını, programda Kamu Mali Yönetimi Yasası çıkarılması, Limanlarda İşletme hakkı; Genel Sağlık Sigortası, yeni Kamu Görevlileri Yasası; Sosyal Yardım ve Hizmetler Yasası; E-Devlet projesinin tamamlanması; su projesinin bitirilmesi; bölünmüş yol uygulamaları gibi konuların bulunduğunu kaydetti.
Programın ayrıntılarında neler var?
* Kamu sektörünün etkinlik ve verimliliği artırılacak:
- Üçlü kararname ile atamalar kısıtlanacak.
- Çalışma saatleri yeniden düzenlenecek.
- Genel Sağlık Sigortası sistemine geçilecek.
- Tam gün eğitime geçilecek.
- Kamuda personel istihdamında azami tasarrufun sağlanması için, Özelleştirme Yasası kapsamında alınacaklar hariç, emeklilerin %25’i kadar istihdam yapılacak
- Sosyal güvenlik fonlarının uzun dönem aktüeryal dengesi sağlanacak.
* Mali disiplinin sürdürülmesi için hedefler:
- Uluslararası standartlara uygun, Kamu Mali Yönetimi Yasası çıkarılacak.
- Sayıştay denetimi uluslararası standartlara uygun hale getirilecek.
- Fonların gelirleri bütçe geliri yapılarak, vermekte oldukları hizmetlerin bütçe ödenekleriyle gerçekleştirilmesi sağlanmak suretiyle fonlar tasfiye edilecek.
- Yeni bir ihale yasası çıkarılacak.
- Ek mesai ödemelerinin bütçe üzerindeki yükünü azaltacak tedbirler alınacak.
- Belediyelerin ve bütçeden katkı alan kurum ve kuruluşların birikmiş ve cari dönem vergi ve prim borçlarının gecikmeden tahsili amacıyla, yasal düzenleme yapılacak.
- Kayıt dışı ekonominin mümkün olan en az seviyeye indirilmesi için Kayıt Dışı Ekonomi ile Mücadele Eylem Planı hazırlanacak.
* Finans sektörünün ekonomik kalkınmaya gerekli katkıyı sunabilecek bir yapıya getirilmesi için hedefler:
- Mevduat garantisi kapsamı, bir gerçek kişinin bir bankada sahip olduğu tüm hesapları üzerinden belirlenecek limite göre yeniden düzenlenecek.
- Bankalar Yasası dışında faaliyet gösteren mali kuruluşların denetim ve izleme sistemleri güçlendirilecek.
- Borç ilişkilerinde uygulanacak kuralları düzenleyen yasa çıkarılacak.
* Uluslararası standartlarda kurumsallaşmış markalaşmanın sağlandığı karma bir turizm modeli oluşturulacak:
- Bafra-İskele turizm bölgesinde arazi tahsis edilen yatırımlar tamamlanacak.
- Turizmin çeşitlendirilerek desteklenecek.
- North Cyprus markasının özellikle hedef destinasyonlarda tanıtılmasına ağırlık verilecek.
* Yükseköğretim sektörüne, uluslararası standartlara uygunluk ve rekabet gücünü kazandırarak öğrenci sayısını artırılacak.
* Ülke ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik, ihracat imkanına sahip, izlenebilir ürünler üreten, kırsal kalkınma odaklı bir tarım sektörü oluşturulacak.
- “Tarım Strateji Belgesi” yayınlanacak.
- “Tarım Master Planı” hazırlanacak ve uygulamaya konulacak.
- Süt desteği azaltılacak.
- Gıda güvenliğini sağlamak amacıyla Gıda Yasası çıkarılacak.
- Türkiye'den boru ile su getirilmesi projesi kapsamında oluşacak yeni su kaynağının dağıtılmasına yönelik yeni organizasyon yapıları kurulacak.
* Ulaşımda, gelişen ekonomik ve sosyal ihtiyaçları karşılayabilen güvenli ve ekonomik bir yapı oluşturulacak.
- Telekomünikasyon altyapısı ve hizmetleri; işletme hakkı devri, YİD ve hisse devri yöntemlerinden biri kullanılmak suretiyle uluslararası standartlara uygun olarak yeniden yapılandırılacak. (Özelleştirilecek).
* Enerji maliyetinin düşürülmesi, arz güvenliği ve enerji verimliliğinin sağlanması:
- KIB-TEK üretim, iletim ve dağıtım fonksiyonlarına göre ayrıştırılacak.
- Elektrik dağıtım sisteminin işletme hakkı devredilecek (Özelleştirilecek).
- TC ile KKTC arasında denizaltından elektrik iletim projesi gerçekleştirilecek.
* Uluslararası standartlara uygun, kalite ve fiyat açısından rekabet edebilen ürünler üreten ve pazarlayan bir sektör oluşturulacak:
- Sınır Ötesi Ticaret Stratejisi Eylem Planı” hazırlanacak ve uygulamaya konulacak.
* Ülkede yatırım ortamının iyileştirilmesi ve işletmelere rekabet gücü kazandırılması:
- Sektörel korumacılık içeren yasa ve tüzüklerin tamamı gözden geçirilerek kaldırılacak.
- Teşvik sistemi ekonomik ve sosyal gelişmelere göre yeniden düzenlenecek.
- İş hayatının gelişimine yönelik olarak bürokrasi azaltılacak.
* İşgücü arzı ile işgücü talebinin uyumsuzluğunun giderilmesi:
- İşgücü piyasalarını düzenleyen yasaların tamamı AB normlarına göre gözden geçirilerek uyumu sağlanacak.
- Özel sektörün nitelikli iş gücü ihtiyacını karşılamak amacıyla; “işgücü piyasası ihtiyaç analizleri” yapılacak.
- İLO ve AB standartlarına uygun olarak sendikal haklar ve kurumlar gözden geçirilerek gerekli uyum sağlanacak.